Veilig en gezond

Een man in een rood shirt met gehoorbescherming, die een Makita breekhamer, gekoppeld met een Makita stofzuiger gebruikt Als gebruiker van elektrisch gereedschap loopt u aan tegen de nodige voorschriften, en wordt u daar ook op gecontroleerd. De veelgehoorde klacht is dat de regels niet altijd duidelijk zijn. Waar moet u nu precies aan voldoen? Bij gereedschap heeft u nu eenmaal te maken met stof, trillingen en geluid, die elk hun gevolgen kunnen hebben voor uw gezondheid. In dit hoofdstuk staan naast de voorschriften, ook oplossingen die Makita er tegen ontwikkelt heeft en wat u er aan kan doen om de gevolgen te minimaliseren en daardoor veiliger en gezonder uw beroep uit te kunnen oefenen.

Bron

Inspectie SZW
De Inspectie SZW is een handhavings- en uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Zij ziet er op toe dat werkgevers en werknemers zich houden aan de wetten en regels op het gebied van de arbeid. De Arbeidsinspectie controleert de naleving hiervan via inspecties in diverse bedrijfstakken. Het accent ligt daarbij op branches waar de meeste misstanden worden verwacht.

De Arbeidsinspectie kan:

Een waarschuwing geven.
Een eis stellen tot naleving van de wet.
Een boete(rapport) opmaken.
Een werk stilleggen in geval van ernstig gevaar.
Een proces-verbaal opmaken (in gevallen van ‘recidive’, het overtreden van verbodsbepalingen, of het niet naleven van een bevel tot stillegging van de werkzaamheden).

Arbobesluit
Onderdeel van de arbo regelgeving in Nederland, bevat concrete bepalingen, ingedeeld naar onderwerp. Alle verboden, voorschriften en uitzonderingen zijn per onderwerp gegroepeerd. Voor jongeren tot 18 jaar zijn specifieke voorschriften opgenomen.

Arbouw
Arbouw is door werknemers- en werkgeversorganisaties opgericht met als doel de gezondheid, veiligheid en duurzame inzetbaarheid in de bouwnijverheid te bevorderen, en het ziekteverzuim te verminderen.
Op www.arbouw.nl staat informatie hierover voor werknemers, werkgevers en arbodienstverleners.

Arbowet
In de Arbowet staan vooral algemene bepalingen over het arbobeleid in een bedrijf: beleidsuitgangspunten, risico-inventarisatie en –evaluatie, ondersteuning door deskundige diensten, toezicht en handhaving Arbeidsinspectie.
De wet legt jongeren tot 18 jaar extra beperkingen op bij werkzaamheden die specifieke gevaren met zich meebrengen. Zoals het werken met gevaarlijke stoffen en speciaal gereedschap en machines, maar ook geluidsoverlast en trillingen.

Risico-inventarisatie -evaluatie (RI&E)
Ieder bedrijf met personeel is volgens de Arbowet verplicht een schriftelijke inventarisatie en evaluatie te maken van de gezondheids- en veiligheidsrisico’s van de projecten. Deze risico-inventarisatie -evaluatie, kortweg RI&E, moet goedgekeurd worden door een gecertificeerde arbodienst en moet compleet en actueel zijn.
Een RI&E bestaat uit twee onderdelen: een lijst met alle risico’s in een bedrijf en een plan voor het oplossen ervan.

V&G-plan
Naast een RI&E geldt voor de bouw dat een opdrachtgever van een groot of risicovol project ook een Veiligheids- en Gezondheidsplan (V&G-plan) moet hebben. Dit is bepaald in het Arbobesluit afdeling Bouwproces en geldt voor zowel de ontwerp- als de uitvoeringsfase. In het V&G-plan staan de coördinatie- en samenwerkingsafspraken, ook ten aanzien van arbeidsrisico’s en het werken met gevaarlijke stoffen. Met de opstelling van het plan wordt al in de ontwerpfase begonnen. Het plan maakt deel uit van de aanbestedingsstukken. Tijdens de uitvoeringsfase wordt het plan aangevuld en zonodig aan de actuele situatie aangepast.

Relevante websites
Algemeen:
http://www.stofvrijwerken.tno.nl
http://www.inspectieszw.nl/
http://www.arbouw.nl/
http://www.hoortest.nl/
http://www.nen.nl/
http://www.rie.nl/
http://www.szw.nl/

Leveranciers PBM´s:
http://www.3m.com/
http://www.draeger.nl/

Stof

Iedereen die in de bouw werkt, komt in aanraking met stof. Op iedere bouwplaats is stof aanwezig, want het komt vrij bij allerlei bewerkingen. Van iedere twee bouwvakkers heeft er één last van stof. Er is hinderlijk stof en stof dat schadelijk is voor de gezondheid, als je er te vaak mee in aanraking komt. Stof is soms alleen maar lastig (niesbuien), echter kan het ook leiden tot ernstigere effecten (blijvende kortademigheid). Wie te veel schadelijk kwartsstof inademt, kan zelfs ernstige longaandoeningen krijgen, zoals stoflongen en longkanker. Daarom is er in de bouw al vele jaren aandacht voor de aanpak van stof, met het accent op vermindering van kwartsstof in de bouw.

Het belang van stofvrij werken

Makita onderkent het belang van (kwarts)stofvrij werken. Samen met partijen als TNO, Inspectie SZW, FNV Bouw, Arbouw en andere bouwpartijen informeren we, sinds de Dag over Stof (26 mei 2011), regelmatig over de laatste stand van zaken omtrent techniek en regelgeving, betreffende stofvrijwerken en alles wat daarmee te maken heeft. Deze informatie is samengevat in een zogenaamd whitepaper: een praktisch handvest met alle wet- en regelgeving, gecombineerd met praktische oplossingen.

Voor meer gedetaïlleerde informatie betreffende TNO en stofvrijwerken kun je terecht op: http://www.stofvrijwerken.tno.nl

Wil je meer weten over de Basisinspectiemodule betreffende kwartsstof van de Inspectie SZW? Dat kun je hier lezen >

Stof

Trillingen

In Nederland worden zo’n anderhalf miljoen mensen dagelijks blootgesteld aan trillingen. De meeste mensen hebben last van lichaamstrillingen, in de bouw vooral machinisten en chauffeurs. Weg-wiel contact van materieel leidt tot de meeste klachten. Hand-armtrillingen ontstaan door het werken met trillend handgereedschap, 25.000 mensen in de bouw hebben er mee te maken. Hoe langer en intensiever de trillingen en stoten, des te groter de gezondheidsrisico’s. Stationaire, meer gelijkmatige trillingen zijn minder schadelijk.

Wat doet Makita er tegen?

De Japanse ingenieurs van Makita hebben een innovatie ontwikkeld, Anti Vibration Technology (AVT), die trillingen in gereedschap drastisch reduceert. Deze technologie is ontleend aan de trillingsdemping van gebouwen bij aardbevingen, waar men in Japan noodgedwongen veel ervaring mee heeft. Dankzij actieve absorptie van vibratie, waarbij een contragewicht de trillingen opvangt, ligt de machine voelbaar rustiger in de hand. Deze innovatie wordt toegepast op een aantal uiteenlopende machines zoals de hamers met AVT, maar ook zaag- en schuurmachines. Overigens heeft ook het verhogen van de machineprestatie een positieve invloed op de hoeveelheid trillingen waaraan de gebruiker wordt blootgesteld. Simpelweg omdat er sneller gewerkt wordt.

Weten hoe lang je maximaal per dag met een machine mag werken? Bereken het hier via de interactieve formule.

Tip: wij hebben bij al onze machines alvast de tijd voor je berekend. Klik bij een machine links in het menu op 'Maximale blootstelling' voor de gegevens.

Wat doe je er zelf tegen?

Maatregelen gebruiker:

Warme kleding en handschoenen te dragen.
Ontspannen te werken want vooral door hard te knijpen worden trillingen overgedragen.
Het juiste gereedschap voor de juiste klus te gebruiken.
Gereedschap goed te onderhouden.
Trillend handgereedschap niet in een lawaaiige omgeving te gebruiken, want (hinder door) geluid en trilling zijn nauw met elkaar verwant.
Niet te roken, want roken vernauwt de bloedvaatjes net als de trilling van gereedschap.

Maatregelen werkgever

Lager trillingsniveau – aanpassing van het werk voorkomt veel klachten. Als er keuze is, kies dan gereedschap dat het minste trilt. Op afstand bestuurbaar gereedschap is een uitkomst. Goed onderhouden gereedschap en bewust gebruik draagt ook bij aan beperking van de risico’s.
Lagere blootstellingsduur – zorg voor taakroulatie en voldoende herstelperiodes waarin ander werk wordt gedaan. Ook pauzes horen daarbij.
Minder belasting – zorg voor een goede werkplek en regel dat werknemers in een prettige houding het gereedschap gebruiken. Misschien kan de werkhoogte worden aangepast of gereedschap worden opgehangen. Daardoor is namelijk minder duw- en knijpkracht nodig en zijn er minder hand-armtrillingen. Een goede werkinstructie is ook van groot belang, evenals kennis welk gereedschap voor welke taak het meest geschikt is.
Warm houden – houd lichaam en vooral handen warm. Kou en vochtigheid, ook kou van pneumatische werktuigen, zijn een goede voedingsbodem voor witte vingers. En verstrek de juiste kleding en handschoenen.
Gezondheidsbewaking – bij trillingsniveaus boven de actiewaarde moet een werknemer gezondheidskundig begeleid worden. Alle werknemers in de bouw hebben recht op een Periodiek Arbeidsgezondheidskundig Onderzoek (PAGO), dat door de arbodienst wordt uitgevoerd en vastligt in de CAO. Afhankelijk van het beroep worden effecten door hand-armtrillingen in het onderzoek meegenomen.

De (wettelijke regels)

Trillingsintensiteit van handgereedschappen.

Soort gereedschap	Trillingsintensiteit (m/s²)*	Frequentie (Hz)	Beroepsgroep
Sloop/breekhamer	19 ± 9	20-50	Koppensnellers
Bik/hakhamer	17 ± 13	50-100	Slopers
Elektrische boorhamers	6,8 ± 3	50-80	Betontimmerlieden
Trilstampers	25 ± 15	70-80	Spoorleggers kabel/buizenleggers
Nietpistolen/schiethamers	9 ± 6	50-100	(beton)timmerlieden
Trilnaalden, -platen, balken, powerfloats e.d.	6,6 ± 4	60-90	Betontimmerlieden, vloerenleggers, spoorleggers, kabel/buizenleggers
Boor-, schuur-, slijp- en polijstgereedschap	6,4 ± 4	60-200	Voegers, natuursteenwerkers, terazzowerkers, timmerlieden

Bron: Arbouw

* aangegeven waarden zijn richtlijnen. Trillingsniveau's verschillen van machine tot machine en van merk tot merk.

Trillingen

Geluid

In een kwart van de bedrijven in Nederland staan werknemers regelmatig bloot aan schadelijk geluid. Het komt het meest voor in de bouw. Geluid harder dan 80 dB(A) - ook wel decibel genoemd - is schadelijk voor het gehoor bij 8 uur per dag en 5 dagen in de week. Het heet dan lawaai: ongewenst, hinderlijk geluid. Een verminderde concentratie door lawaai beïnvloedt de kwaliteit, productiviteit en veiligheid op het werk nadelig. Langdurige blootstelling aan schadelijk geluid kan bovendien leiden tot blijvend gehoorverlies. Gehoorbeschadiging is één van de meest voorkomende beroepsziekten in Europa. De ernst van gehoorschade hangt af van de geluidssterkte en de blootstellingsduur. Gehoorschade door lawaai is niet te genezen. Daarom is het van belang om gehoorbescherming consequent te dragen.

Wat doet Makita tegen schadelijk geluid?

Bij de reductie van geluid bij machines speelt een combinatie van meerdere machineaspecten een rol. Een machine draait nu eenmaal en draaiende delen maken geluid en dat geldt ook voor de noodzakelijke koeling van de motor. Het reduceren van het trillingsniveau door bijvoorbeeld AVT of een beter uitgebalanceerde motor helpt al een stuk. Bij sommige combi- en breekhamers wordt daarnaast het slagmechanisme ingekapseld. Bij de ontwikkeling van nieuwe machines wordt veel aandacht besteed aan de ventilator in combinatie met de vormgeving van de koelluchtgeleiding en de openingen. Verder zorgt het gebruik van Soft Impact technologie bij Makita impulsschroevendraaiers voor een lager geluidsdrukniveau. Tenslotte voorziet Makita veel nieuwe benzine aangedreven machines, zoals generatoren of tuinmachines, van 4-takt motoren die doorgaans een veel lager geluidsniveau hebben dan 2-takt motoren.

Wat doe je er zelf tegen?

Maatregelen gebruiker

Bronaanpak - bijvoorbeeld machines of gereedschappen verplaatsen, of stillere alternatieven gebruiken.
Organisatorische maatregelen - lawaaiig werk in een andere ruimte doen, of een bepaalde activiteit minder lang uitvoeren.
Persoonlijke bescherming, zoals bijvoorbeeld gehoorkappen, oordopjes en otoplastieken.

Maatregelen werkgever

Bronaanpak - bijvoorbeeld machines of gereedschappen verwijderen, of stillere alternatieven gebruiken.
Isoleren van de bron - machines omkasten, zoals een compressor in een geluiddempende kast plaatsen.
Organisatorische maatregelen - lawaaiig werk in een andere ruimte doen, of een bepaalde activiteit minder lang uitvoeren.
Persoonlijke bescherming - als de bovenstaande stappen geen of onvoldoende resultaat bieden, verstrekt hij zijn mensen gehoorbeschermingsmiddelen.
De (wettelijke) regels

Machines, apparaten, installaties, vervoer- en transportmiddelen mogen niet meer dan 85 decibel veroorzaken op een werkplek of locatie, tenzij dat redelijkerwijs niet mogelijk is. Dat ligt in de Arbowet vast. Het Arbobesluit maakt het begrip geluidsreductie concreet. Deze regelgeving onderscheidt namelijk een schadegrens van 85 decibel (overgang naar schadelijk geluid) en een actiegrens van 80 decibel (schadelijk!). Wanneer de grens van 80 dB wordt overschreden is het volgens de wet verplicht om het geluid op de werkplek in kaart brengen.

Werknemers moeten worden voorgelicht over de risico’s en de maatregelen die genomen worden tegen lawaai.
De betrokken werknemers krijgen gehoorbeschermingsmiddelen met voorgeschreven demping.
Wie aan meer dan 80 decibel blootstaat, kan minimaal eens per vier jaar zijn gehoor laten onderzoeken.

Bij overschrijding van de schadegrens van 85 decibel komen er verplichtingen bij:

Aanpak bij de bron.
Afbakening - de plek waar het geluidsniveau hoger is dan 85 decibel moet worden afgebakend en gemarkeerd, bijvoorbeeld met lijnen op de vloer of waarschuwingsborden.
Toegang - alleen de personen die er uit hoofde van hun functie moeten zijn, hebben toegang tot die plek.
Bescherming - op die plek is gehoorbescherming verplicht, zoals otoplastieken of gehoorkappen.
Toezicht - leidinggevenden moeten er op toezien dat gehoor-bescherming wordt gedragen. De Arbeidsinspectie kan zowel de werkgever als de werknemer een boete geven als dat niet het geval is.

Maximale tijdsduur blootstelling geluid

Wie met die boor of hamer werkt, mag dat ongeveer een kwartier op dat geluidsniveau doen. De rest van de dag mag het niveau niet meer boven 80 decibel uitkomen. Hoe harder het geluid, hoe sneller gehoorschade ontstaat wanneer oren niet zijn beschermd. Je kunt namelijk maar heel kort werken bij hoge geluidsniveaus. Dat illustreert deze tabel: